Nieuws

Wat een fantastisch nieuws! Onze inzending is 24 september 2020 tijdens de online uitzending uitgeroepen tot winnaar van de prijsvraag Panorama Lokaal in de Experimentele Woningbouw buurt Mosterdhof te Westervoort. Dank voor het vertrouwen, jury, coalitie en buurtbewoners! We kunnen nu met jullie de volgende stap gaan zetten tot een veerkrachtig, veelkleurig Mosterdhof, dé Wijk aan de dijk!

• 

• 

Het afgelopen jaar hebben we samen met Veenenbosenbosch landschapsarchitecten, Diep en Endule aan het ‘kookboek’ voor de Mosterdhof gewerkt als inzending voor de prijsvraag; een prijsvraagtraject dat door de covid-19 situatie flink vertraagd is. In plaats van de geplande fysieke ateliersessies zijn hier digitale meetings voor in te plaats gekomen. Ook de feestelijke afronding heeft in aangepaste vorm moeten plaatsvinden. Elk deelnemend ontwerpteam was via een online verbinding – vanaf een eigen locatie – verbonden met de live uitzending waar Rijksbouwmeester Floris Alkemade met Rijksadviseurs Berno Strootman en Daan Zandbelt de bekendmakingen deden. De uitreiking is hieronder in het geheel terug te zien (we laten hem instarten bij het moment van de uitreiking van Mosterdhof, op 1:01:48)

Over het kookboek: Met dit kookboek voor de Mosterdhof zetten we in op de herwaardering en versterking van het sociale experiment op 4 schaalniveau’s: woning, hofjes, openbare ruimte en omgeving. We waarderen de ring op tot een herkenbare structuur en oriënteren de naar binnen gekeerde wijk nadrukkelijk aan de dijk. We vergroten de natuurwaarden van de uiterwaard en maken haar toegankelijk. Het verduurzamen van wijk en woningen vormt mét het investeren in leefbaarheid de rode draad. Het kookboek biedt inspiratie en recepten voor een gerichte, flexibele aanpak. Dit instrument ondersteunt het proces met de coalitie een veerkrachtig, veelkleurig Mosterdhof, wijk aan de dijk.

Hieronder een hele korte uitleg met impressie van ons plan:

Het gehele plan is te zien en te downloaden via deze website.

In het kader van het programma ‘Over Wonen gesproken’ van AIR (Architectuurinstituut van Rotterdam) zijn wij gevraagd om een lezing te geven over Experimentele Woningbouw, toen en nu. Op 2 september is deze lezing opgenomen in WORM Rotterdam, waarna ook een expertmeeting plaatsvond. Vanaf 1 oktober is deze op het Youtube-kanaal van AIR te bekijken.

De aankondiging van AIR:

In deze editie van ON AIR gaat stedenbouwkundig ontwerper Ruben Ferwerda (barzilay + ferwerda architectuur + stedenbouw) in op de ontstaansgeschiedenis en de resultaten van het Rijksprogramma Experimentele woningbouw. Als reactie op de eenvormige naoorlogse uitbreidingswijken werd met dit programma tussen 1968 en 1980 doelbewust gezocht naar vernieuwing en extra kwaliteit in de Nederlandse woningbouw. Daarnaast komen ook de lessen aan bod die getrokken kunnen worden uit de gerealiseerde experimentele woningbouwprojecten voor de hedendaagse transformatie opgaves, en hoe de experimentele woningbouw past in de bredere context van het jonge Post 65 erfgoed.

Experimentele Woningbouw in Nederland 1968-1980
Er staan in Nederland 10.000 woningen met het predicaat ‘experimenteel’ als resultaat van een uniek experimentenbeleid uit de jaren zeventig. Het programma was opgezet als alternatief voor de eenvormige woningbouw van de uitbreidingswijken die hoofdzakelijk bestond uit de doorzonwoning en galerijflat. Het programma diende als katalysator voor de vernieuwing van de woonwijken, de woningtypologieën en de woonvormen. De woning werd gezien als bouwsteen voor een optimistisch maatschappijbeeld en als zichtbaar embleem van een maakbare samenleving. Hiermee werd volkshuisvesting ingezet als hefboom voor ruimtelijke opgaven als stadsvernieuwing, compact bouwen en de inrichting van collectieve ruimte. Samen met Marcel Barzilay en Anita Blom (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) heeft Ruben onderzoek gedaan naar het Rijksprogramma, waaruit het boek Experimentele Woningbouw in Nederland 1968-1980 is voortgekomen.

Over Wonen Gesproken
Rotterdam streeft ernaar om de komende jaren vijftigduizend nieuwe woningen te bouwen binnen de contouren van de bestaande stad. Daarnaast staat de stad voor de uitdaging om de bestaande woonomgeving een kwaliteits- en energiesprong te laten maken. AIR verkent deze opgave in publiek gesprek, onderzoekt daarin nieuwe perspectieven op toekomstbestendige woonmilieus, belicht architectonische kwaliteit(en) en innovatieve concepten en werkt aan historisch besef.

ON AIR première
Volg ON AIR op het AIR YouTube kanaal. Op 1 oktober 2020 staat de lezing daar online en delen we de link ook via deze website en sociale media.

In navolging op ons stedenbouwkundige onderzoek naar de jaren ’70 Beijum in Groningen zijn wij gevraagd om de conclusies en aanbevelingen uit te werken tot een leidraad voor de openbare ruimte.

De bloemkoolwijk Beijum die grotendeels uit eind jaren ’70 stamt, kent een indeling in zogeheten ‘heerden’. Deze heerden vormen de afzonderlijke woonbuurten van de wijk, binnen een raamwerk van groen. De uitstraling en beleving van deze buurten staat onder druk. Veel heerden zijn aan het verrommelen door een sleetse openbare ruimte met overwoekerend groen en wortelopdruk en de dominantie van de auto die openbare ruimte claimt. Maar ook speelt er voor- en achterkantproblematiek vanuit het oorspronkelijke ontwerp, de staat van de voor- en achtertuinen en later toegevoegde erfafscheidingen: verschutting. Beide zijn van invloed op de ervaren sociale veiligheid van diverse plekken.

De diversiteit aan – en eigenheid van de verschillende heerden is kenmerkend voor de wijk, zo blijkt uit het stedenbouwkundig onderzoek dat wij eerder hebben uitgevoerd. Er is sprake van verschillende typologieën aan heerden: shared space woonerven, autovrije woonstraatjes, woonerven met traditioneel stoep- en straatprofiel met daarbinnen meerdere varianten. Op dit buurtniveau ligt er een kans om door het versterken van de eigenheid de wijk als geheel in de beleving aantrekkelijker te maken: ‘identiteit door diversiteit’.

De typologieën van de heerden zijn voor de gemeente een goed vertrekpunt om een leidraad op te (laten) stellen voor de aanpak van de heerden. Het eerdere onderzoek heeft een overzicht gegeven van deze typologieën. De gemeente heeft nu behoefte aan een dieper inzicht in de typische kenmerken en positieve/negatieve eigenschappen van de verschillende typologieën. Hoe kan in de aanpak van de heerden de diversiteit – ten minste – behouden blijven of juist versterkt worden? Hoe kan eer worden gedaan aan de oorspronkelijke ontwerpuitgangspunten van Beijum die tot deze veelvormigheid en diversiteit hebben geleid?

Dit leidt vanzelfsprekend tot een gedifferentieerde aanpak: wat voor de aanpak van de ene heerd geldt, geldt niet voor de andere. Toch kan er per typologie wel sprake zijn van een passende bandbreedte van specifieke ingrepen die zowel onderscheidend werken, maar tegelijkertijd ook de eenheid van Beijum borgen. De leidraad dient als instrument om hierover duidelijke uitspraken te doen en d.m.v. analyse te laten zien waarop deze keuzes zijn gebaseerd. Als onderdeel hiervan geeft een folder ‘recepten’ en bouwstenen weer, ter inspiratie. Dit kan zowel generiek zijn voor geheel Beijum met maatregelen die voor alle heerden passend zouden zijn, maar vooral specifiek per heerd-typologie. Ook geeft het zowel generiek voor Beijum (bijv. op het gebied van klimaatadaptatie) als specifiek per heerd-typologie duidelijkheid over zaken die vermeden moeten worden.

De Doefmat is een ontwikkellocatie aan de Isebrandtsheerd in de wijk Beijum. De gemeente Groningen heeft het plan om de aanwezige en in onbruik geraakte school te slopen en heeft woningcorporatie Patrimonium gevraagd om hier een plan voor te ontwikkelen met een mix aan (sociale) huurwoningen voor diverse doelgroepen. Vdp architecten werkt dit in opdracht van Patrimonium uit. Barzilay+Ferwerda heeft van de gemeente Groningen opdracht gekregen het inrichtingsplan te maken voor de buitenruimte. De ontwikkeling van deze locatie wordt tegelijkertijd aangegrepen als studie naar het hedendaagse type woonerf voor Beijum, passend in de context van de wijk en op basis van onze bevindingen uit het stedenbouwkundige onderzoek dat we eerder hebben uitvoert.

Opdrachtgever: Gemeente Groningen

Looptijd: april 2020 – (in uitvoering)

De wijk Beijum, aan de rand van Groningen: onmiskenbaar een ‘bloemkoolwijk’, grotendeels gerealiseerd aan het einde van de jaren ‘70 met een doorontwikkeling in de jaren ‘80. Een groene wijk, opgezet vanuit de oorspronkelijke landschappelijke structuren met een infrastructuur van hoofd- en nevenstructuren, uitmondend in de ‘haarvaten’ van de wijk waaraan men woont. Een diverse wijk, die vanwege uiteenlopende woningtypen een thuis biedt aan een breed scala aan inwoners: van studenten, alleenstaanden, ouderen tot aan gezinnen. Een veelzijdige wijk met een aanzienlijk voorzieningenniveau die de ca. 12.500 inwoners in de dagelijkse behoeften zou moeten voorzien. En bijzonder: een wijk waar het de intentie van toenmalig wethouder Max van den Berg was om deze samen met de bewoners vorm te geven.

Toch kampt de wijk anno 2019 met een imagoprobleem, grote sociale opgaven, functioneren delen van de wijk en voorzieningen niet optimaal en heeft de openbare ruimte aan kwaliteit heeft ingeleverd. Daarbij rijst ook de vraag op hoe deze 40 jaar oude wijk toekomstbestendig kan worden gemaakt voor de komende decennia. Hoe reageert de wijk op haar verouderende bevolkingssamenstelling? Hoe kan het voorzieningenniveau op peil worden gehouden? En welke stedenbouwkundige kwaliteiten moeten behouden blijven of worden benut bij verbetering en verduurzaming? 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Vanuit onder meer deze vragen hebben wij in opdracht van de gemeente Groningen een stedenbouwkundig onderzoek naar Beijum verricht. Dit onderzoek heeft geresulteerd in een integrale ruimtelijke analyse met conclusies en aanbevelingen die als ‘bouwstenen’ kunnen dienen voor een ruimtelijke visie voor Beijum. Het volgt hiermee de 3 fasen van waaruit de gemeente aan een ruimtelijk plan voor wijkvernieuwing werkt: in fase 1 ‘analyse’ is meer integrale kennis over en inzicht in de ruimtelijke karakteristieken van de wijk verkregen middels twee onderzoeken: een cultuurhistorisch onderzoek dat in mei 2019 door SteenhuisMeurs is opgeleverd en dit stedenbouwkundig onderzoek, waarvan dit rapport het resultaat is . De twee voornoemde onderzoeken vormen input voor de visievorming op zowel kleine als grote schaal (‘visie’, fase 2) om uiteindelijk uit te monden in diverse ‘projecten’ (fase 3).

We wensen de wijk en haar inwoners van harte toe dat de stedenbouwkundige en landschappelijke kwaliteiten van de wijk via deze projecten in de wijkvernieuwingsaanpak meer expliciet tot uitdrukking komen. In onze analyse zien we voldoende aanknopingspunten om de ruimtelijke beleving van de wijk naar een hoger niveau te tillen, passend bij de samenleving van nu.  

In samenwerking met Eric Jongen (Jongen Ontwerp)